ورق سیاه (Black Sheet)، یا اصطلاحاً ورق St، نوعی ورق فولادی است که از طریق روش نورد گرم تولید می‌شود. این نوع ورق فولادی به‌دلیل استحکام و قابلیت استفاده در صنایع مختلف، جزو پرمصرف‌ترین محصولات فولادی در جهان است. همچنین، با توجه به تنوع کاربردها، گریدهای متفاوتی از ورق سیاه در بازار وجود دارند؛ از جمله ورق سیاه ST37، ورق سیاه ST52، ورق A283 و ورق A36. در ادامه این مطلب از اکوآهن، با انواع ورق سیاه، ابعاد، ضخامت‌ها و گریدهای رایج آن در بازار آشنا می‌شوید. همچنین، برای ثبت سفارش یا دریافت مشاوره خرید، کافی است که با شماره 91001027 – 021 تماس بگیرید.
آشنایی با ورق سیاه و مشخصات فنی آن
ورق سیاه، یکی از پرکاربردترین انواع ورق‌های فولادی است که با روش نورد گرم و در دمای 1200 درجه سانتی‌گراد تولید می‌شود. در این فرایند، فولاد خام تا دمای بیشتر از نقطه تبلور مجدد، حرارت داده می‌شود؛ در این فرایند، ساختار فولاد خام کاملاً یکنواخت و مقاوم می‌شود. محصول نهایی، سطح مات و تیره‌ای دارد؛ به همین دلیل به آن «ورق سیاه» می‌گویند. ورق‌های سیاه، معمولاً با نام‌هایی مثل ورق کربن استیل یا پلیت سیاه هم شناخته می‌شوند. در جدول زیر، مشخصات فنی ورق سیاه را مشاهده می‌کنید:
| مشخصات فنی ورق سیاه | توضیحات و ویژگی‌ها |
| نام تجاری محصول | ورق ST |
| استاندارد تولید | مطابق با استانداردهای ASTM و DIN 17006 |
| گریدهای اصلی در بازار | ورق سیاه ST37، ورق سیاه ST52، ورق A283، ورق A516 |
| انواع فولاد پایه | St33، St44، St50، St60 |
| روش تولید | نورد گرم در دمای بالای تبلور مجدد فولاد |
| ظاهر سطح ورق | مات و اُکسیدشده، سطح سیاه‌رنگ |
| نوع عرضه | ورق برش‌خُورده (شیت) و ورق رول (کویل) |
| ضخامت‌های موجود | از 2 تا 70 میلی‌متر |
| سایزهای رایج | از 1000 × 2000 تا 2000 × 6000 |
| کاربردهای اصلی | صنایع پتروشیمی، ساختمان‌سازی، خودروسازی، مخزن‌سازی و ماشین‌آلات |
| ویژگی‌های بارز | مقاومت بالا در برابر فشار و ضربه، قیمت اقتصادی‌تر نسبت به ورق سرد |
معرفی انواع ورق سیاه
ورق سیاه را می‌توان از جنبه‌های مختلفی مثل کاربرد، ترکیب شیمیایی فولاد و ظاهر فیزیکی دسته‌بندی کرد. این تنوع، باعث شده است که هر نوع گرید ورق سیاه، طبق نیاز خاصی در صنایع مختلف استفاده شود. اگر این محصول فولادی را از نظر ظاهر و نحوه عرضه بررسی کنیم، باید ۲ گروه اصلی را در نظر بگیریم:
- ورق سیاه فابریک (شیت): ورق سیاه بُرش‌خورده است که از ضخامت‌های ۱۵ میلی‌متر به بالا شروع می‌شود. سایزهای رایج آن شامل ۱۰۰۰×۲۰۰۰، ۱۲۵۰×۲۵۰۰، ۱۰۰۰×۶۰۰۰، ۱۵۰۰×۶۰۰۰، ۲۰۰۰×۶۰۰۰ و ۲۰۰۰×۱۲۰۰۰ میلی‌متر هستند. این نوع ورق در پروژه‌هایی کاربرد دارد که برش دقیق و ابعاد استاندارد در آن‌ها اهمیت دارند؛ مثل ساخت تجهیزات سنگین یا قطعات سازه‌ای.
- ورق سیاه رولی (کویل / کلافی): در قالب رول و در عرض‌های متنوع مثل ۱۰۰، ۱۲۵، ۱۵۰ و ۲۰۰ سانتی‌متر عرضه می‌شود. از مزایای آن می‌توان به برش‌پذیری بالا و مناسب بودن برای تولید قطعات پیوسته اشاره کرد. طول ورق سیاه رول معمولاً نامحدود است.
انواع ورق سیاه بر اساس ترکیب‌های فولادی
ورق سیاه، بر اساس کاربردها و ترکیب‌های فولادی هم به دسته‌بندی‌های مختلفی تقسیم می‌شود. برای درک بهتر این موضوع، جدول زیر را مطالعه کنید:
| نوع ورق سیاه | گرید ورق گرم | درصد کربن تقریبی | ویژگی‌های اصلی | کاربردها |
| ورق سیاه معمولی | ورق سیاه ST37 | کم (حدود 0.17%) | انعطاف‌پذیر، شکل‌پذیری بالا، مقاومت متوسط | صنایع ساختمانی، ساخت سازه‌های سبک، تانک‌ها و مخازن کم‌فشار |
| ورق سیاه صنعتی | ورق سیاه ST52 | متوسط تا بالا (حدود 0.25%) | استحکام بالا، مقاومت در برابر ضربه و فشار زیاد | صنایع سنگین، پل‌سازی، قطعات ماشین‌آلات، تجهیزات پتروشیمی |
| ورق سیاه گرید A283 | ورق A283 | حدود 0.04% | جوش‌پذیری عالی، مقاومت مناسب در دماهای بالا | مخازن ذخیره، بویلرها و تجهیزات صنعتی فشار پایین |
| ورق سیاه گرید A36 | ورق A36 | حدود 0.026% | سختی مناسب، چِقِرمگی بالا، سازگار با برش و جوشکاری | ساخت اسکلت فلزی، فریم ماشین‌آلات و پروژه‌های ساختمانی سنگین |
گریدهای ورق سیاه چیست؟
واژه گرید (Grade) در صنایع فولاد، به معنای «درجه یا رتبه کیفیتی» است؛ گرید ورق سیاه، ترکیب شیمیایی، استحکام کششی و ویژگی‌های مکانیکی آن را نشان می‌دهد. در ضمن، گرید ورق سیاه تعیین می‌کند که آن ورق تا چه حد در برابر فشار، خمش، حرارت یا عملیات جوشکاری مقاومت دارد. دلیل وجود گریدهای مختلف برای ورق سیاه، تفاوت در درصد کربن و عناصر آلیاژی از جمله منگنز، سیلیسیم و فسفر است. این اختلاف، باعث می‌شود، هر گرید برای کاربرد خاصی مثل ساختمان‌سازی، خودروسازی یا صنایع سنگین مناسب باشد. در ادامه با چند نمونه از گریدهای رایج ورق سیاه در بازار فولاد آشنا می‌شوید.
معرفی ورق سیاه ST37
ورق ST37، پرمصرف‌ترین گرید ورق سیاه محسوب می‌شود که دارای درصد پایین کربن، انعطاف‌پذیری بسیار بالا و قابلیت جوشکاری آسان است. در ترکیب شیمیایی این ورق، عناصری مثل نیتروژن، گوگرد، فسفر، کروم و مس وجود دارند. همچنین، ضخامت ورق ST37 معمولاً بین ۱.۵ تا ۱۰۰ میلی‌متر متغیر است و در عرض‌های ۱، ۱.۲۵، ۱.۵ و ۲ متر تولید می‌شود. این ورق در دسته‌بندی فولادهای نرم و شکل‌پذیر قرار می‌گیرد؛ از طرفی، به‌دلیل ویژگی‌های مکانیکی مناسب، در ساخت سازه‌های فلزی، پروفیل‌ها و قطعات صنعتی سبک کاربرد زیادی دارد. ورق‌های ST37 بر اساس سطح کیفیت و ترکیب آلیاژی در 3 نوع مختلف تولید می‌شوند:
| نوع ورق ST37 | درجه کیفی | کاربردها |
| ورق ST37-1 | معمولی | صنایع سبک، تولید قطعات کوچک و سازه‌های غیر فشاری |
| ورق ST37-2 | نیمه‌صنعتی | ساخت اسکلت فلزی، سازه‌های ساختمانی و صنایع عمومی |
| ورق ST37-3 | با کیفیت بالا | مخزن‌سازی، قطعات دقیق و کاربردهای صنعتی خاص |
مزایا و ویژگی‌های ورق ST37
ورق ST37 با استحکام کششی حدود ۳۷ کیلوگرم بر میلی‌متر مربع، یکی از بهترین گریدها از لحاظ مقاومت و شکل‌پذیری است. از جمله ویژگی‌های مهم این ورق عبارت‌اند از:
- وزن سبک
- جوش‌پذیری عالی
- خواص مکانیکی مطلوب
- مقاومت مناسب در برابر فشار
- قابلیت ماشین‌کاری آسان و انعطاف بالا
معرفی ورق سیاه ST52
ورق ST52 یکی دیگر از گریدهای مهم و پرمصرف در دسته ورق‌های نورد گرم است. استحکام کششی این ورق حدود ۵۲ کیلوگرم بر میلی‌متر مربع است و در مقایسه با ST37، مقاومت و سختی بهتری دارد. وجود عناصری مثل سیلیسیم و منگنز در ترکیب فولادی این محصول، باعث بهبود خواص مکانیکی، افزایش چقرمگی و کاهش احتمال ترک در زمان جوشکاری می‌شوند. ورق ST52 به‌دلیل توان تحمل بالای تنش، برای پروژه‌های صنعتی و سازه‌های سنگین کاربرد دارد. ورق‌های ST52، بر اساس ترکیب شیمیایی و نوع کاربردشان تقسیم‌بندی می‌شوند که رایج‌ترین‌شان را در جدول زیر می‌بینید:
| نوع ورق ST52 | نوع ترکیب فولادی | کاربردها |
| ورق ST52-3 | فولاد آلیاژی نرمال | ساخت پل‌ها، شاسی ماشین‌آلات و تجهیزات صنعتی |
| ورق کربن استیل ST52 | فولاد کم‌آلیاژ | ساخت سازه‌های فولادی، جرثقیل‌ها و قطعات سنگین صنعتی |
مزایا و ویژگی‌های ورق ST52
وجود عنصر منگنز در ترکیب ورق ST52، باعث کاهش شکنندگی و افزایش مقاومت در برابر فشارهای پیچشی می‌شود. از طرفی، مقدار کنترل‌شده فسفر و گوگرد باعث بهبود قابلیت ماشین‌کاری این ورق و تحمل دماهای بالا شده‌اند. از جمله مزایا و ویژگی‌های مثبت ورق ST52:
- افزایش خواص سختی، چقرمگی و انعطاف‌پذیری در فرایند نرمالایز کردن (Normalizing)
- کمک به کاهش وزن نهایی سازه
- مقاومت بالا در برابر خمش
- جوش‌پذیری مطلوب
معرفی ورق گرید A283
ورق فولادی A283 از فولادِ کم‌کربن تولید و طبق استاندارد ASTM A283 ساخته می‌شود. این گرید از ورق‌های سیاه، به‌دلیل قیمت به‌صرفه و قابلیت جوشکاری عالی، از گزینه‌های محبوب در صنایع ساختمانی و سازه‌ای است. نگاهی به انواع ورق سیاه گرید A283:
| نوع گرید | میزان کربن (%) | کاربردهای اصلی |
| A283 Gr A | 0.14 | سازه‌های سبک و قطعات فلزی عمومی |
| A283 Gr B | 0.17 | پل‌ها، تانک‌های کم‌فشار |
| A283 Gr C | 0.24 | بدنه مخازن و سازه‌های فلزی سنگین‌تر |
| A283 Gr D | 0.27 | کاربردهای صنعتی با نیاز به دوام بیشتر |
مزایای ورق گرید A283
ورق سیاه گرید A283، به‌دلیل ویژگی‌های خاص و مزایایی که دارد، برای تولید قطعات متنوع از جمله مخازن تحت‌فشار ساده و قطعات ماشین استفاده می‌شود؛ از جمله مزایای آن باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- قیمت به‌صرفه‌تر در مقایسه با فولادهای آلیاژی سنگین‌تر مثل فولاد زنگ‌نزن (استنلس‌استیل)
- جوش‌پذیری عالی با انواع الکترودهای معمولی
- شکل‌پذیری و قابلیت برش بالا
معرفی ورق گرید A36
ورق فولادی A36، یکی از فولادهای ساختمانی و صنعتی است که طبق استاندارد ASTM A36 تولید می‌شود. این ورق ترکیبی از «مقاومت، انعطاف‌پذیری و جوش‌پذیری مطلوب» است و برای سازه‌هایی که به تحمل بارهای مکانیکی نیاز دارند، پیشنهاد می‌شود. از جمله مزایای ورق گرید A36 عبارت‌اند از:
- مقاومت در برابر خوردگی پس از رنگ‌آمیزی
- مقاومت در برابر تنش‌های خمشی و فشاری
- قابلیت جوشکاری و ماشین‌کاری ساده بدون نیاز به پیش‌گرمایش
معرفی ورق گرید A516
ورق فولادی A516 که به «ورق آتش‌خوار» یا «ورق مخزنی» هم معروف است، طبق استاندارد ASTM A516 طراحی می‌شود. ورق سیاه گرید A516 معمولاً در ساخت مخازن تحت فشار و دمای بالا کاربرد دارد. این ورق دارای چقرمگی بالا و مقاومت عالی در برابر حرارت است و در صنایع نفت، گاز و پتروشیمی استفاده می‌شود. در جدول زیر، با انواع گرید ورق آتش‌خوار A516 آشنا می‌شوید:
| گرید | مقدار کربن (%) | کاربردها |
| A516 Gr 55 | حدود 0.18 | ساخت دیگ‌های بخار سبک و تجهیزات فشار پایین |
| A516 Gr 60 | حدود 0.21 | تولید مخازن ذخیره با فشار متوسط در صنایع نفت و گاز |
| A516 Gr 65 | حدود 0.24 | استفاده در تجهیزات صنعتی سنگین و خطوط انتقال حرارت |
| A516 Gr 70 | حدود 0.27 | بویلرها، تانک‌های ذخیره تحت فشار بالا و پالایشگاه‌ها |
مزایای ورق گرید A516
مهم‌ترین ویژگی ورق مخزنی آتش‌خوار یا A516، ماندگاری آن در محیط‌های نفتی و پتروشیمی است؛ همچنین، از جمله سایر مزایای آن باید به موارد زیر هم اشاره کنیم:
- مقاومت بالا در برابر حرارت و فشارهای زیاد
- جوش‌پذیری خوب برای ساخت سازه‌های صنعتی بزرگ
- چقرمگی عالی برای جلوگیری از ترک‌خوردگی در دمای پایین
استانداردهای ورق آهن و تفاوت آن‌ها
ورق سیاه، طبق استانداردهای جهانی تولید می‌شود تا از لحاظ شیمیایی، مقاومت کششی، ضخامت و جوشکاری، پاسخ‌گوی نیاز صنایع مختلف باشند. رایج‌ترین استانداردهایی که برای ورق سیاه تعریف شده‌اند، ASTM (استاندارد آمریکا)، DIN (استاندارد آلمان)، JIS (استاندارد ژاپن) و EN (استاندارد اروپا) هستند. با درک تفاوت این استانداردها می‌توانید، ورق سیاه مناسب برای پروژه‌تان را انتخاب کنید. برای مقایسه این گریدها به جدول زیر نگاه کنید:
| نام استاندارد | کشور تدوین‌کننده | نوع ترکیب شیمیایی | سطح کیفیت و کاربرد متداول |
| ASTM A36 / A516 / A283 | ایالات متحده آمریکا | فولاد کربنی کم‌کربن | ساخت سازه‌ها، پل‌ها، بویلرها و مخازن |
| DIN ST37 / ST52 | آلمان | فولاد ساده کربنی تا پرکربن | سازه‌های سبک و سنگین صنعتی |
| JIS G3101 SS400 | ژاپن | فولاد نرم با مقاومت متوسط | صنایع خودرو، قطعات فلزی و ماشین‌آلات |
| EN 10025 S235 / S355 | اتحادیه اروپا | فولاد ساختمانی با کنترل دقیق ترکیب | پروژه‌های عمرانی و سازه‌ای بزرگ |
| GB Q235 / Q345 | چین | فولاد نورد گرم کم‌کربن | صنایع تولیدی، مخازن و شاسی ماشین‌آلات |
چرا بهتر است ورق سیاه را از اکوآهن تهیه کنید؟
انتخاب تأمین‌کننده معتبر، به‌اندازه انتخاب نوع ورق سیاه اهمیت دارد. مجموعه اکوآهن با سال‌ها تجربه در بازار آهن‌آلات ایران، خیال‌تان را از دو لحاظ راحت می‌سازد؛ اول اینکه ضمانت اصالت کالا را در اختیارتان قرار می‌دهیم و دوم اینکه مشاوره تخصصی و رایگان، بخشی از کار ما است. در اکوآهن، ورق‌های سیاه در تمامی گریدها و ابعاد استاندارد، مستقیم از کارخانه یا انبار تهران به‌دست شما می‌رسد. برای دریافت مشاوره رایگان و تخصصی یا ثبت سفارش، کافی است با شماره‌تلفن 91001027 – 021 تماس بگیرید.
